Nature
Date : 2022-02-28
Duration : 5.57Hour
Type : Agenda Session
Attendees : 0 Deputies
Excused Absence : 0 Deputy
Absence without Excuse : 0 Deputy
Session Items
يةكةم: ذمارةيةك لة ئةندامي ثةرلةمان سويَندي ياساييان خوارد. Executor
دووهةم: ثيَكهيَناني ليذنةي هةميشييةكاني ئةنجومةني نويَنةران . Executor
سيَهةم : بانطيَشتي طشتي بؤ تاوتويَ كردني بابةتي كةمكردني بةهاي دينار بة ئامادةبووني بةريَز وةزيري دارايي. Executor
Session Details

 

ئةنجومةني نويَنةراني عيَراق دانيشتني دووهةمي لة خولي ياساداني يةكةم لة سالَي ياساداناني يةكةم لة خولي ثةرلةماني ثيَنجةم سازكرد لة رِؤذي دووشةمة رِيَكةوتي 28/2/2022 بةسةرؤكايةتي مةحمةد حةلبوسي سةرؤكي ئةنجومةني نويَنةراني عيَراق، بةئامادةبووني (288) ئةندام، وئةم دانيشتنة ئةم بابةتانةي لةخؤطرت:

 

-هةريةك لة مةحمةد كريم عةبدولحسين لة ثاريَزطاي سةلآحةدين وسةباح مةرعي لة ثاريَزطاي بةسرِة ووسفي عاسي حسين لة ثاريَزطاي كةركوك سويَندي ياساييان خوارد بؤ ئةنداميَتي ئةنجومةني نويَنةران .

 

-سةرؤكي ئةنجومةني نويَنةراني عيَراق داواي لةسةرجةم فراكسيؤنةكاني ثةرلةمان كرد ثةلة بكةن لة ثيَكهيَناني ليذنةي هةميشةكاني ثةرلةمان لة رِيَطاي دابةشكردني ئةندامةكانيان بةشيَوةيةكي يةكسان بةسةر سةرجةم ليذنةكان، بةهؤي طرنطي ئةركي ضاوديَري وياساداناني ئةو ليذنانة.

 

-دةنطداني بةزؤريَنةي دةنط لةسةر ثيَشنياري سةرؤكايةتي ئةنجومةني نويَنةراني  كة ذمارةي ليذنةي هةميشيةكاني بكريَت بة 25 ليذنة .

 

-دةنطدان لةسةر ثيَكهيَناني ليذنةيةكي كاتي بةسةرؤكايةتي حاكم زاملي جيَطري يةكةمي سةرؤكي ئةنجومةني نويَنةراني عيَراق وئةنداميَتي هةريةك لة حسين كةريم وفالح ساري وظيان سةبرِي ومةحمةد تةميم بةمةبةستي هةمواركردني ودياريكردني ئةركي ليذنةكاني ثةرلةمان لة ثةيرِؤي ناوخؤيي دواتر بخريَتة بةردةم ئةنجومةني نويَنةران .

 

- ئةنجومةني نويَنةران  لة كاتي ميوانداريتي وةزيري دارايي تاوتويَ بابةتي بةرزبوونةوةي بةهاي دؤلار وكاريطةري لةسةر بازارِ بةهؤي زيادبووني نرخ وزيانطةياندن بة تويَذي هةذاران وتاوتويَ كردني قةبارةي قةرزي طشتي وسياسةتي دارايي وةزارةتي دارايي وضارةسةرة ثيَشنياركراوةكان.

 

-سةرؤكي ئةنجومةني نويَنةران ثيَشوازي لة عةلي عةبدولئةمير عةلاوي وةزيري دارايي عيَراق وبريكاري وةزيري دارايي كرد كة لةسةر داواي ثةرلةمانتار  بورهان مةعموري كة لةسةر داواكاري 100 ثةرلةمانتار ميوانداريَتي كران .

 

-وةزيري دارايي بةشيَوةيةكي ورد هؤكارةي طؤرِانكاريةكاني لة بةهاي دؤلار وهؤكارةكةي طةرِاندةوة كة ثةيوةندي هةية بةضاكسازي ئابووري كة بةثيَ ليَكؤلَينةوةيةكي ورد كة ضةندين لايةني ثةيوةنديدار بةشداريان تةيايدا كردوة ئةنجامدراوة، وتةنها برِياريَكي تاك لايةنانة نةبووة لة لايةن وةزارةتي داراييةوة، وئاماذةشي بؤ ئةوة كرد كة طؤرِيني بةهاي دينار بةهؤي نرخي نةوت بوو لة بازارِةكاني جيهاني وبلآوبونةوةي ثةتاي كؤرؤنا وكةمبوونةوةي برِي نةوتي هةناردةكراو لة لايةن عيَراقةوة كة بةثيَ سنوقي دراوي نيَودةولَةتي (4.9) % كةميكردووة، جطة لة ثةسةندنةكردني ياساي بوودجةي 2020 بةهؤي دةستلةكاركيَشانةوةي حكومةت كة بؤتة هؤي تةنطذةيةكي دارايي قورِس كة بؤتة هؤي ئةوةي نةتوانريَت موضةي فةرمانبةران وخانةنشينان دابين بكريَت، ئةمةش ثالَنةر بوو بؤ ئةنجومةني نويَنةراني عيَراق ياساي ثرِكردنةوةي كورتهيَناني دارايي ثةسةند بكات بةبرِي 27 ترليؤن دينار .

 

- وةزيري دارايي ئاماذةي بؤ ئةوة كرد كة بوودجةي 2021 بةثيَي ثلاني ضاكسازي داريَذراوة، كة مةبةست ليَ ضارةسةركردني بارودؤخي دارايي وثةرةثيَداني ستراتيذيايةكي دارايي دريَذ خايةن لة رِيَطاي ثيَشكةش كردني ثرؤذةي (ثةرِةي سثي) كة هاوسةنطي بؤ ئابوورني عيَراق طةرِاندؤتةوة، وسةقامطيري ئابووري بؤ ئةو كةسانةي كة دةرامةتيان دياركراوة دابين كردووة، وضاككردنةوةي بةرهةمهيَناني ناوخؤيي، وئاشكراشي كرد كة كيَشةكاني ئابووري عيَراق بةهؤي كةلَةكةبووني كيَشةكان وكؤنترؤلَكردني دةولَةت بةشيَوةيةكي رِاستةوخؤ ونارِاستةوةخؤ لة هةفتاكاني سةدةي رابرادووة دروستبووة، وتيشي دووبارة ضاوخشانةوة بةبةهاي دينار بيَ بووني ثلانيَك دةبيَتة هؤي ثشيَوي دارايي هاوشيَوةي ئةوةي رِوويدا لة ولآتاني ديكة،  بؤية ئارِاستةيةك هةبوو بؤ دياركردني بةهاي ديناري عيَراق بةشيَوةيكي طونجاو بةمةبةستي ثاراستني لة هةر طؤرِانكاريةكي دةرةكي وئةوةي ئةنجامدرا ثلانيَكي ثيَش وةختة ودروست بوو بةهةماهةنطي لةطةلَ بانكي ناوةندي وتاوتويَ كرابوو لةطةلَ سةرؤك وةزيران وسةرؤكي فراكسيؤنةكان وضةند لايةنيَكي ديكة، جطة لة ثالَثشتي سنوقي دراوي نيَودةولَةتي بؤ ئةو كارة.

 

-وئاماذةشي بؤ ئةوة كرد كة رِةشنوسي ياساي بوودجة 2021 جةختيكردؤتةوة لةسةر ثاراستني تويَذة لاوازةكان لة كؤمةلَطا وجيَبةجيَ كردني ضةند خالَيك لة ثرؤذةي (ثةرةي سثي) وزيادكردني داهاتي نانةوتي، و وزارةتي دارايي ضةند ضارةسةريَكي بؤ تويَذانة ئةنجامداوة لة رِيَطاي دابين كردني 9 ترليؤن دينار بةمةبةستي هاوكاري وزيادكردني ثارةي تةرخانكراوة بؤ تؤرِي ثاراستني كؤمةلآيةتي وباشكردني بابةتةكاني فؤرمي خؤراك وثالَثشتيكردني ثرؤذةي بضوك ومامناوةند بؤ طةنجان وزيادكردني موضةي خانةنشينان وشةهيدان وزيندانية سياسيةكان.

 

-وئاماذةشي بؤ ئةوة كرد كة سوودكاني كةمكردنةوةي بةهاي دينار زيادي كردووة لة داهاتي حكومةتي بةرِيَذةي 23% وةكو زيادكردني ثارةي تةرخانكراوة بؤ ثرؤذةكاني ئاودانكردنةوة و حكومةت باشتر دةتوانيَت خزمةتطوزاري ثيَشكةشي  هاولآتيان بكات وبةشداري دةكات لة بةهيَزكردني  هاوسةنطي بؤ بوودجةي  ولآت ودووردةخاتةوة لة مةترسييةكان.

-وتيشي كة زيادبووني نرخي كةلوثةل لةبازارِةكاني تةنها بةهؤي كةمكردنةوةي بةهاي دينار نةبووة بةلَكو بةهؤي زيادبووني نرخي خؤراك لةجيهاندا لةسالَي 2020، وئاماذةشي بؤ ئةوةي كرد كة بةرزبوونةوةي نرخي نةوت لة بازارِةكاني جيهان لة قانزانجي عيَراقداية لةهةممان كاتيشدا كاريطةري دةبيَت لةسةر دابينكردني ثيَداويستييةكاني لة خؤراك وسوتةمةني وهاوردةكردني غاز كة بةكارديَت بؤ بةرهةمهيَناني كارةبا بةرِيَذةي 30%، وئاشكراشي كرد كة قةرزكاني عيَراق كةمبؤتةوة بةبرِي 4 مليار دؤلار لةسالَي 2021.

ووةزيري دارايي ثيَشنياري ثالَثشتي كردني تويَذة لاوازةكاني كرد لة رِيَطاي ثيَداني ثارة بةشيَويةكي رِاستةوخؤ لة رِيَطاي فؤرمي خؤراك يان ضاوديَري كؤمةلآيةتي وثالَثشتي كردني ثرؤذةي بضووك ومامناوةند بؤ طةنجان لةدةرةوةي شارةكان، بةهؤي زيادبووني داهاتي نةوت كة لة ئةنجامي زيادبووني نرخي نةوت لة بازارِةكاني جيهان دروستبووة .

 

ولة لاي خؤيةوة ثةرلةمانتار بورهان مةعموري ثرسياري لة وةزيري دارايي كرد سةبارةت بة ئةنجامة  بةدةستهاتووةكاني برِياري وةزارةتي دارايي وبانكي ناوةندي عيَراق بة طؤرِيني بةهاي دينار  ورِةنطدانةوةي لةسةر بذيَوي هاولآتيان لةطةلَ بةرزبوونةوةي نرخي خؤراك لة بازارِة ناوخؤييةكان وزانيني ئاستي جيَبةجيَ كردني ثرؤذةي ثةرةي سثي وكاريطةري لةسةر كاري دامةزاروة حكومييةكان،  وثرسياريشي كرد سةبارةت بة جيَبةجيَ  نةبووني برِطةكاني بوودجةي سالَي رِابردوو كة ئاماذةي بؤ دانةوةي مافي جوتياران و دامةزراندني سنوقي ثترؤدؤلار بؤ ثاريَزطا بةرهةمهيَنةرةكاني نةوت بةمةبةستي  باشكردني بارودؤخيان .

لة ولآمدا وةزيري دارايي ئاماذةي بؤ ئةوة كرد كة كيَشةكي ئابووري هةية لةهةموو جيهاندا، وكيَشة هةية لة بوارةكاني بازرطاني وهاوردةكردن ودامةزراوةيي لة عيَراقدا بةتايبةتي لة دةروازة سنورييةكان كة لة ذيَر كؤنترؤلَدا نية جطة لة لاوازي كةرتةكاني كشتوكالَ وثيشةسازي وتايبةت لةبةرامبةر طؤرِانكاري ئابووريةكان لة جيهاندا، وتيشي 65% مافة داراييةكاني جوتياران دراوةتةوة لةطةلَ بووني ثارةي كةلَةكةبوو لة سالآني 2019و2020وئاشكراشي كرد كة تةنطذةي دارايي سالَي 2021 كاريطةري هةبووة لةسةر جيَبةجيَ  كردني ذمارةيةك برِطة لة ياساي بوودجةي ورِيَذةي جيَبةجيَ كردني ثرؤذةي ثةرةي سثي كة لة 322 بابةت لة خؤ طرتبوو 61% بوو، وتيشي 60% دةروازة سنورييةكان بة دةروازةكاني هةريَمي كوردستانيشةوة لة دةرةوةي دةسةلآتي حكومةتدان .

 

حاكم زاملي سةرؤكايةتي بةشيَك لة دانيشتنةكةي كرد

 

-ذمارةيةك لة ثةرلةمانتاران  داواي ئةوةيان كرد كة ئايا توانا ئةوة هةية بةهاي دينار بطةرِيَنريَتةوة  بؤ بةهاي ثيَشووي بةمةبةستي  كةمكردنةوةي هةلآوسان لة نرخةكان وضارةسةركردني كيَشةيةك بةقاضاخ بردني دراوي بياني ودواكةوتني دابين كردني مافة داراييةكاني جوتياران جطة لة داواكاري كة ثيَويستة دةروازة سنوريةكان بة ئةلكترؤني بكريَت ورِةتكردنةوةي سياسةتي ثشت بةستن بة قةرزي دةرةكي كة دةبيَتة هؤي زيادبووني قةرزةكاني دةولَةت وداناني هةنطاوي ضاكسازي كارا بيَ ئةوةي ببيَتة بارطراني بؤ سةرشاني هاولآتيان وضاثكردني ثارةي بضووك بةمةبةستي زيادنةكردني نرخ بةهؤي كةمي رِيَذةي تويَذي مامناوةند.

لة لاي خؤيةوة حاكم زاملي داواي لة حكومةت كرد كة كار بكات بؤ كؤنترؤلَكردني كةرتة داراييةكان وثابةندبووني وةزارةتي دارايي بة ثالَثشتي كردني تويََذة هةذارةكان لة كؤمةلَطا .

حةلبووسي ئاماذةي بؤ ئةوةي كرد لة دانيشتنةكةدا كة طؤرِيني بةها دينار بةهؤي ثةتاي كؤرؤنا وكةمبوونةوةي نرخي نةوت وكةمبوونةوةي داهاتةكاني عيَراق بوو، ئةمةش بؤتة هؤي دروستبووني تةنطذةيةكي دارايي و حكومةت نةيتواني ثابةنديةكاني لةبةرامبةر فةرمانبةران وخانةنشينان دابين بكات، ويةكيَك لة بذاردةكان كةمكردنةوةي موضةي فةرمانبةران بةرِيَذةي 30% ودةركردني ذمارةيةك لة فةرمانبةر وبةزؤرةمليَ خانةنشين بكرين بةلآم ئةنجومةني نويَنةراني بذاردةي كةمكردنةوةي بةهاي ديناري هةلَبذارد كة بؤتة هؤي زيادبووني داهاتةكاني دةولَةت بةبرِي22 ترليؤن دينار وكيَشةكةي ضارةسةر كرد، وداواي لةلايةنة ثةيوةنديدارةكان كرد ضارةسةري طونجاو بدؤزنةوة  بؤ زيادكردني داهاتة داراييةكان بةمةبةستي ئةوةي بةهاي دينار بطةرِيَنيَتةوة بؤ ئاستي ثيَشووي، وئاشكراشي كرد طؤرِانكاري لة بةهاي دينار ئةنجامدرا لةسالَي 2012 طةورةترين دؤسيةي طةندةلَي بوو .

 

-داواشي لة وةزارةتي دارايي كرد كار بكات لةسةر ثيَشكةش كردني تيَروانينيَكي نويَ بؤ ضارةسةركردني كاريطةرية نةطتيظةكان  طؤرِيني بةهاي دينار ولة ماوةي دوو هةفتة ثيَشكةش بة ئةنجومةني نويَنةران بكريَت .

لة لاي خؤيةوة وةزيري دارايي وتي كة لة ئيستادا لة تواناياندا نية طؤرِانكاري ئةنجام بدةن لة بةهاي دينار ضونكة سةقامطيري دروست كردووة لة ئابووري عيَراق وطؤرِيني ثةيوةستة بة زيادبووني داهات.

-دةنطدان لةسةر هةلَوةشاندنةوةي برِياري ئةنجومةني وةزيران كة وةزيري نةوتي عيَراقي رِاسثاردووة كة كارةكاني بةرِيَوةبةري نةوتي نيشتماني بةرِيَوة ببات  لةسةر داواي 100 ثةرلةمانتار  ضونكة ئةوة كارة ثيَضةوانةي ياساية .

 

-دةنطدان لةسةر ثيَكهيَناني ليذنةيةكي ثةرلةماني بؤ طةيشتن بة رِاستيةكان وطةرِان بةدواي ونبووةكان لة رِووداوي خؤثيشاندانةكاني مانطي تشرين وقوربانيان وبريندارةكان وبةدواداضوون لة دؤسية بكوذي خؤثيَشاندارةكان.

 

-مةحمةد حةلبوسي برِياريدا دانيشتني داهاتوو تةرخان بكريَت بؤ دةنطدان لةسةر سةرؤك كؤمار ودةنطدان لةسةر ليذنة هةميشييةكان.